Thuốc corticoid, một "siêu anh hùng" chống viêm, khiến cơ thể trở nên dễ chịu hơn bao giờ hết! Tuy nhiên, lạm dụng corticoid có thể gây ra vô số tác dụng phụ và biến chứng, thậm chí đe dọa tính mạng của chúng ta. Cùng Bewell tìm hiểu về Corticoid là gì? và những thông tin hữu ích qua bài viết này nhé.
Corticoid là gì?
Corticoid là một nhóm thuốc có tác dụng chống viêm, chống dị ứng và ức chế miễn dịch, được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Corticoid có thể được tổng hợp nhân tạo hoặc được sản xuất từ vỏ thượng thận của cơ thể. Corticoid có nhiều dạng bào chế khác nhau, như viên uống, tiêm, hít, xịt, bôi... Tùy theo loại bệnh và mức độ nặng nhẹ, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc corticoid phù hợp cho từng bệnh nhân.
Tác dụng của corticoid
Corticoid có tác dụng trên nhiều giai đoạn khác nhau của quá trình viêm, bao gồm:
Ức chế sự di chuyển của bạch cầu về ổ viêm
Giảm sản xuất và hoạt tính của các chất trung gian hóa học gây viêm
Ức chế giải phóng các men tiêu thể, các gốc tự do, từ đó làm giảm hoạt tính của các chất trung gian gây viêm
Ngoài ra, corticoid còn có tác dụng:
Chống dị ứng: corticoid làm giảm sự phản ứng của hệ miễn dịch với các chất gây dị ứng, từ đó làm giảm các triệu chứng như ngứa, sưng, đỏ...
Chống sốc: corticoid làm tăng huyết áp và duy trì lượng nước trong cơ thể khi bị sốc do mất máu, nhiễm trùng hoặc phản vệ
Chống stress: corticoid làm tăng lượng đường trong máu và giúp cơ thể chịu đựng được áp lực cao
Điều trị một số bệnh tự miễn: corticoid làm giảm sự tấn công của hệ miễn dịch vào các mô và cơ quan khỏe mạnh, từ đó làm giảm các triệu chứng viêm và đau. Một số bệnh tự miễn có thể được điều trị bằng corticoid là viêm khớp dạng thấp, lupus, bệnh Crohn...
Điều trị một số bệnh lý ngoài da: corticoid làm giảm viêm và kích ứng da do các nguyên nhân khác nhau, như eczema, vảy nến, phát ban, kích ứng do côn trùng đốt...
Điều trị một số bệnh lý về tiêu hóa, mắt, huyết học, ung thư... hoặc theo chỉ định của bác sĩ
Những loại thuốc chứa thành phần corticoid?
Có rất nhiều loại thuốc chứa thành phần corticoid trên thị trường. Một số loại thuốc thường gặp có thành phần corticoid là:
Thuốc medrol chứa thành phần methylprednisolone
Thuốc fucicort chứa thành phần betamethasone
Thuốc điều trị hen symbicort chứa thành phần budesonide
Thuốc flucinar chứa thành phần fluocinolone
Thuốc nhỏ mắt polydexa chứa thành phần dexamethasone
Để biết loại thuốc nào có chứa corticoid, bạn có thể đọc kỹ hướng dẫn sử dụng hoặc hỏi ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ. Một cách nhận biết đơn giản là các thuốc có chứa corticoid thường có đuôi là "sone" hoặc "olone", nhưng cũng có một số ngoại lệ.
Nguy cơ khi dùng corticoid
Corticoid là một nhóm thuốc có tác dụng mạnh và hiệu quả, nhưng cũng có nhiều tác dụng phụ và nguy cơ gây nghiện nếu sử dụng không đúng cách. Một số nguy cơ khi dùng corticoid là:
Gây suy giảm chức năng vỏ thượng thận: khi sử dụng corticoid ngoại sinh lâu dài, sẽ làm giảm sự bài tiết của corticoid nội sinh do ảnh hưởng của cơ chế phản hồi âm tính. Điều này làm cho vỏ thượng thận bị suy yếu và không thể đáp ứng được nhu cầu của cơ thể khi gặp stress. Nếu ngừng thuốc đột ngột, bệnh nhân có thể gặp phải tình trạng suy thượng thận cấp, đây là một tình trạng nguy hiểm và có thể dẫn đến tử vong.
Gây tăng huyết áp: corticoid làm tăng lượng nước và muối trong cơ thể, từ đó làm tăng áp lực máu. Điều này có thể gây ra hoặc làm nặng thêm bệnh tăng huyết áp, đặc biệt ở người già.
Gây loãng xương: corticoid làm giảm sự hấp thu canxi và tăng sự thoát canxi qua nước tiểu, từ đó làm giảm mật độ xương và gây loãng xương. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ gãy xương cao, đặc biệt ở xương sống, xương cổ và xương đùi.
Gây tiểu đường: corticoid làm tăng lượng đường trong máu bằng cách kích thích sự phân giải glycogen thành glucose và ức chế sự hấp thu glucose vào các tế bào. Điều này có thể gây ra hoặc làm nặng thêm bệnh tiểu đường, đặc biệt ở người có tiền sử gia đình mắc bệnh này.
Gây tăng cân: corticoid làm tăng sự tích tụ mỡ trong cơ thể, đặc biệt ở vùng bụng, mặt và cổ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn gây ra các vấn đề về tim mạch, gan, khớp...
Gây nhiễm trùng: corticoid làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể, từ đó làm cho bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng bởi các vi sinh vật thông thường như vi khuẩn, virus, nấm... Nhiễm trùng có thể xảy ra ở bất kì bộ phận nào của cơ thể, như da, niêm mạc, phổi, tiêu hóa...
Gây rối loạn tâm trạng: corticoid có thể ảnh hưởng đến hoạt động của não bộ và gây ra các triệu chứng như lo âu, trầm cảm, kích động, mất ngủ, ảo giác, hoang tưởng...
Gây rối loạn nội tiết: corticoid làm tăng sự phân bố của hormone trong cơ thể, từ đó làm thay đổi cân bằng nội tiết. Điều này có thể gây ra các vấn đề về kinh nguyệt, sinh sản, tuyến giáp, tuyến yên...
Gây mụn trứng cá: corticoid làm tăng sự tiết dầu của da, từ đó làm tắc nghẽn lỗ chân lông và gây viêm nhiễm. Điều này có thể dẫn đến hình thành các mụn trứng cá ở mặt, ngực, lưng...
Gây mỏng da: corticoid làm giảm sự sản xuất collagen và elastin, từ đó làm giảm độ đàn hồi và độ dày của da. Điều này có thể dẫn đến da bị mỏng, dễ bị tổn thương, xuất hiện các vết rạn da hoặc các vết máu dưới da.
Gây cận thị: corticoid làm tăng áp suất nội nhãn cầu, từ đó làm biến dạng kính cầu và gây khó khăn trong việc điều chỉnh tầm nhìn. Điều này có thể dẫn đến cận thị hoặc glaucoma.
Một số lưu ý khi dùng corticoid
Để hạn chế các nguy cơ khi dùng corticoid, bạn cần lưu ý một số điều sau:
Chỉ dùng corticoid theo chỉ định của bác sĩ và tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng và thời gian sử dụng.
Không tự ý ngừng thuốc hoặc tăng giảm liều thuốc mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ. Nếu muốn ngừng thuốc, bạn cần thực hiện theo lộ trình giảm liều từ từ để tránh suy thượng thận cấp.
Kiểm tra định kỳ áp lực máu, đường huyết, canxi máu và áp suất nội nhãn cầu khi dùng corticoid lâu dài. Nếu có bất thường, bạn cần báo ngay cho bác sĩ để điều chỉnh liều thuốc hoặc chuyển sang loại thuốc khác.
Bổ sung canxi và vitamin D để phòng ngừa loãng xương. Bạn có thể ăn nhiều các loại thực phẩm giàu canxi như sữa, phô mai, cá hồi... hoặc uống các viên bổ sung canxi theo chỉ định của bác sĩ.
Ăn uống cân bằng và hạn chế natri để tránh tăng cân và tăng huyết áp. Bạn nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt... và tránh ăn quá nhiều các loại thực phẩm chứa muối, đường, chất béo...
Tập luyện thể dục thể thao để duy trì sức khỏe và cải thiện tâm trạng. Bạn có thể chọn các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, thiền... và tránh các hoạt động quá sức như chạy bộ, nhảy dây...
Chăm sóc da đúng cách để tránh mụn trứng cá và mỏng da. Bạn nên rửa mặt sạch sẽ, dùng kem dưỡng ẩm, chống nắng và tránh sử dụng các sản phẩm làm đẹp có chứa cồn, axit hoặc tẩy da.
Kiêng cử các tác nhân gây dị ứng hoặc kích thích viêm như bụi, khói, lông thú, hoá chất... và tránh tiếp xúc với người bệnh nhiễm trùng. Nếu có dấu hiệu nhiễm trùng như sốt, ho, đau họng, tiêu chảy... bạn cần đi khám bác sĩ ngay.
Corticoid là một nhóm thuốc có tác dụng chống viêm mạnh và hiệu quả, nhưng cũng có nhiều tác dụng phụ và nguy cơ gây nghiện nếu sử dụng không đúng cách. Bạn cần lưu ý các điều trên khi dùng corticoid để bảo vệ sức khỏe của mình. Nếu có bất kì thắc mắc hay lo lắng nào về corticoid, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ để được tư vấn kỹ hơn.
