Đột quỵ là một trong những nguyên nhân gây tử vong và tàn tật hàng đầu trên thế giới, nếu không được phát hiện và cấp cứu kịp thời. Bewell sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đột quỵ, nguyên nhân, dấu hiệu, cách cấp cứu và phòng tránh qua bài viết sau.
Đột quỵ là gì? Phân loại đột quỵ
Đột quỵ là sự gián đoạn đột ngột và cục bộ của dòng máu não, khiến não bị thiếu oxy, dinh dưỡng và các tế bào não bắt đầu chết trong vòng vài phút. Điều này có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng như tê liệt, mất ngôn ngữ, rối loạn thị giác, mất trí nhớ, thậm chí là tử vong.
Có hai loại đột quỵ chính là đột quỵ do thiếu máu (ischemic stroke) và đột quỵ do xuất huyết (hemorrhagic stroke).
Đột quỵ do thiếu máu là khi một động mạch cung cấp máu cho não bị tắc nghẽn bởi một cục máu đông hoặc mảng xơ vữa. Điều này làm giảm lượng máu lưu thông đến não, gây thiếu oxy và dinh dưỡng cho các tế bào não. Đây là loại đột quỵ phổ biến nhất, chiếm khoảng 85% số ca đột quỵ.
Đột quỵ do xuất huyết là khi một động mạch trong não bị vỡ, gây chảy máu vào nhu mô não hoặc không gian xung quanh. Điều này làm tăng áp lực trong não, gây tổn thương các tế bào não và ngăn cản dòng máu đến các vùng khác của não. Đây là loại đột quỵ nghiêm trọng hơn, chiếm khoảng 15% số ca đột quỵ.
Ngoài ra, có một loại đột quỵ khác là cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA - transient ischemic attack), hay còn gọi là đột quỵ nhỏ. Đây là khi dòng máu đến não bị giảm tạm thời, gây ra các triệu chứng giống như đột quỵ nhưng chỉ kéo dài vài phút và không để lại di chứng. Tuy nhiên, TIA là dấu hiệu cảnh báo cho nguy cơ đột quỵ cao hơn trong tương lai, nên không được xem nhẹ.
Nguyên nhân của đột quỵ
Có nhiều yếu tố có thể gây ra hoặc tăng nguy cơ bị đột quỵ, bao gồm:
Cao huyết áp
Bệnh tim
Đái tháo đường
Mỡ máu cao
Hút thuốc lá
Rượu bia
Béo phì
Tuổi tác
Giới tính
Tiền sử gia đình
Dấu hiệu nhận biết khi bị đột quỵ
Đột quỵ thường xảy ra đột ngột và không có dấu hiệu cảnh báo trước. Tuy nhiên, có một số triệu chứng phổ biến mà bạn có thể nhận biết để kịp thời cấp cứu cho người bệnh. Bạn có thể sử dụng phương pháp FAST để nhớ các dấu hiệu của đột quỵ:
F (Face): Hỏi người bệnh cười hoặc nhăn mặt. Nếu bạn thấy khuôn mặt của họ méo xệch hoặc lệch về một bên, họ có thể bị đột quỵ.
A (Arms): Hỏi người bệnh giơ hai tay lên. Nếu bạn thấy họ không giơ được hoặc tay của họ rơi xuống, họ có thể bị đột quỵ.
S (Speech): Hỏi người bệnh nói một câu đơn giản. Nếu bạn thấy họ nói không rõ ràng, nói lắp hoặc không hiểu được bạn nói gì, họ có thể bị đột quỵ.
T (Time): Nếu bạn phát hiện ra bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, bạn nên gọi cấp cứu ngay lập tức và cho biết người bệnh có khả năng bị đột quỵ.
Cách cấp cứu cho người bị đột quỵ
Trong khi chờ xe cứu thương đến, bạn có thể làm một số việc sau để giúp người bệnh:
Đặt người bệnh nằm xuống ở một vị trí thoải mái và an toàn. Nếu người bệnh có khó thở, bạn nên nâng cao phần vai và đầu của họ.
Kiểm tra nhịp tim và hô hấp của người bệnh. Nếu người bệnh không có nhịp tim hoặc hô hấp, bạn nên áp dụng các biện pháp hồi sinh tim phổi.
Nếu người bệnh bị chảy máu do vỡ mạch, bạn nên dùng vải sạch áp lực lên vết thương để ngăn máu chảy ra ngoài.
Nếu người bệnh bị nôn mửa, bạn nên xoay đầu của họ sang một bên để tránh họ bị hóc hoặc aspirate.
Nếu người bệnh có biểu hiện sốc như da xanh xao, lạnh, ướt, mồ hôi, bạn nên che chắn họ bằng chăn hoặc áo để giữ ấm.
Nếu người bệnh có dùng thuốc chống đông máu, bạn nên thông báo cho nhân viên cấp cứu biết để họ có thể điều trị phù hợp.
Nếu bạn biết thời điểm bắt đầu của các triệu chứng đột quỵ, bạn nên ghi lại và cho biết cho nhân viên cấp cứu. Điều này sẽ giúp họ quyết định liệu người bệnh có thể dùng thuốc tiêu cục máu đông hay không.
Phòng tránh, giảm nguy cơ đột quỵ
Để phòng tránh và giảm nguy cơ bị đột quỵ, bạn nên thực hiện một số biện pháp sau:
Kiểm tra và điều trị các bệnh tim mạch như cao huyết áp, bệnh tim, đái tháo đường, mỡ máu cao... Bạn nên theo dõi chỉ số huyết áp, đường huyết, cholesterol và triglyceride thường xuyên và uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
Bỏ hút thuốc lá và giảm uống rượu bia. Bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia hoặc tổ chức để từ bỏ thuốc lá. Bạn nên hạn chế uống rượu bia ở mức không quá một ly mỗi ngày cho phụ nữ và hai ly mỗi ngày cho nam giới.
Giảm cân nếu bạn bị béo phì hoặc thừa cân. Bạn nên áp dụng một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, cá, gia cầm và ít chất béo bão hòa, chất béo trans. Bạn nên tránh ăn quá nhiều thực phẩm chiên rán, chế biến sẵn, đồ ăn nhanh và đồ ngọt.
Tăng cường vận động thể chất. Bạn nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần với các hoạt động có cường độ trung bình như đi bộ nhanh, đi xe đạp, bơi lội...
Kiểm tra và điều trị các rối loạn tiền đình như viêm tai giữa, viêm xoang, viêm amidan... Những rối loạn này có thể gây ra các triệu chứng giống như đột quỵ như chóng mặt, liệt mặt hoặc khó nói.
Tham gia các chương trình phục hồi sau đột quỵ. Nếu bạn đã từng bị đột quỵ, bạn nên tham gia các chương trình phục hồi do các bác sĩ, y tá, vật lý trị liệu, nói trị liệu… hướng dẫn để cải thiện chức năng của não và cơ thể. Bạn nên tuân thủ các lời khuyên và chỉ dẫn của các chuyên gia để phục hồi nhanh chóng và hiệu quả.
Tìm kiếm sự hỗ trợ tinh thần. Bị đột quỵ có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến tâm trạng, tình cảm và cuộc sống của bạn. Bạn nên tìm kiếm sự hỗ trợ tinh thần từ gia đình, bạn bè, các nhóm cộng đồng hoặc các chuyên gia tâm lý để giải tỏa căng thẳng, lo lắng, trầm cảm hoặc cô đơn. Bạn nên có một thái độ tích cực và lạc quan để vượt qua khó khăn và thích nghi với cuộc sống mới.
Đột quỵ là một tình trạng nguy hiểm và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, nếu bạn biết cách phòng tránh, nhận biết và cấp cứu kịp thời, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ đột quỵ. Hãy luôn chú ý đến sức khỏe của bản thân và người thân, và không ngần ngại gọi cấp cứu khi có dấu hiệu của đột quỵ.
